Artık Tanpınar’ı dinleyebilir, Tolstoy’u seyredebilirsiniz

Ahmet Hamdi Tanpınar nadir ses kayıtlarından birinde (belki de tek olanında) Yahya Kemal‘i anlatıyor. Lev Tolstoy‘sa nadir film parçalarından birinde hayatının son birkaç yılını izlememize izin veriyor.

Sağdaki görsel buradan alındı.

Ahmet Hamdi Tanpınar

“İlahi sabırsızlığın başka ellere geçmesi mukadderdi”

Yaşasın! Ahmet Hamdi Tanpınar’ın nihayet bir videosunu değil ama ses kaydını buldum, çok mutluyum. Zaten anladığım kadarıyla Tanpınar’ın tek kaydı bu olabilirmiş. Video’yu Dünyam adlı facebook sayfasında buldum. Egoist Okur’un müdavimlerinden Arzu Akgün aracılığıyla… Doç. Dr. Handan İnci’nin hazırladığı ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ‘dünya’sını anlatan ‘bir görsel otobiyografi denemesi’ olan ‘Dünyam’ isimli kitaptan ilham alınarak oluşturulmuş sayfaymış bu. Kaydı bu linkten dinleyebilirsiniz. Diyor ki Tanpınar:

“Yahya Kemal’in eserleri arasında bir rubai, ölümünden sonra muhayyilemi adeta zaptetti. Çepçevre bahar içinde bir yer gördük/ Ferhad ile Şirin’i beraber gördük/ Baktık geceden fecre kadar ellerde/ Yıldızlara yükselen kadehler gördük…”

Bu rubaiyi vaktiyle bu kadar sever miydim bilmiyorum. Şimdi onda yalnız Türkçenin en güzel eserlerinden birini değil, Yahya Kemal’in kendisini görüyıorum. Sanki elinde kadehi, dudaklarında hepimizin tanıdığı o güzel ve hikmetli tebessüm, dinlenmiş yüzüyle bu dört mısraın çerçevesi içinden bize bakıyor.

İtiraf edeyim ki bu vehimde hakikat olan bir nokta vardır. Bu mısraların ve benzerlerinin ebedi saadet ve talihi yenme masalında asıl şahsiyetini aramıştı. O, bir kültürü ferdi bir macera gibi yaşayan, yaşamak isteyen insandı. Onun için tesiri bu kadar büyük oldu. Hayatımızda kalıntı halinde gördüğümüz bir yığın şey, onunla ‘yeni’leşti ve değer kazandı. Musikimiz, masallarımız, tarihimiz, dilimiz ve insanımız… Bu işi yapmak için tam zamanında gelmişti. Her sanatkarın hayatında asıl kemal noktası olan birkaç sene vardır. Yahya Kemal o birkaç seneyi devriyle tam bir doygunluk halinde yaşadı. Pek az şair onun kadar her teklifine cemiyetten sarih ve muayyen bir civap almıştı. Bu nedenle bir şairden ziyade o büyük chef d’orchestre’lara benzetmek hiç de hatalı olmaz. zaman bu uygunluk, bu aktüelde hüküm sürmeyi elbette kıskanacaktı. Nesiller birbirini ittikçe Yahya Kemal’in düşüncesi hatta sanatı münakaşa edildi. İlahi sabırsızlığın başka ellere geçmesi mukadderdi. Fakat onun yerine her zamanın malı olan, her zamanın malı olacak olan bir eserin etrafında toplanan haklı şöhret geldi. Kendi kendimi tekrar etmek pahasına da olsa onun, bizim asıl klasiğimiz olduğunu söylemek istiyorum.”

Lev Tolstoy

“Nefes alamıyorum, yiyemiyorum, içemiyorum, uyuyamıyorum”

“Hayatım durma noktasına geldi” diye yazıyor Lev Tolstoy, 1882 tarihli hatıratında. “Nefes alamıyorum, yiyemiyorum, içemiyorum, uyuyamıyorum ama bunları yapmadan da yaşayamıyorum.”

Ağır depresyondan musdarip olduğu bu son yıllarında Tolstoy çeşitli vesilelerle henüz yeni bir icat olan kamerayla da tanışmıştı ve böylece hayatının hiç değilse bir bölümü filme kaydedilebilmişti. İzleyeceğiniz filmde Tolstoy’u hayatının çeşitli anlarında görüyoruz. Çiftliği Yasnaya Polyana’da odun keserken, 80’inci doğum gününü kutlarken, topladığı çiçekleri karısı Sofya’ya verirken, kızıyla birlikteyken… Hatta ölüm döşeğindeyken. Filmi çeken Aleksandr Osipovich Drankov ama Rusça bilmediğimiz için bundan fazlasını da pek öğrenemiyoruz.