Simon Garfield’dan şahane kitap: “Tam Benim Tipim”

Bugünlerde Calibri adını çok duyuyoruz. Calibri dünyanın en çok kullanılan yazı fontu. Bizim hayatımıza girme sebebiyse Balyoz Davası. İyi ama bir yazı fontu böylesine kapsamlı bir davanın seyrini değiştirebilir mi? “Nedir bu Calibri’nin aslı astarı” diye merak etmek bizim de hakkımız değil mi?

Balyoz Davası’nın seyrini bir yazı fontu mu değiştirecek?

Bugünlerde hayatımıza Calibri denen bir şey girdi. “Nedir?” diye sorabilirsiniz. Hemen söyleyeyim; dünyanın en çok kullanılan yazı fontu. Bizim hayatımıza girme sebebiyse Balyoz Davası, daha doğrusu davanın temelini oluşturan ve içinde ana eylem planlarının bulunduğu öne sürülen DVD’lerle CD’ler… Bazı kafa karıştırıcı bilgilerin yer aldığı CD’nin doğruluğu zaten tartışılıyordu. Şimdiyse yeni bir gelişme daha oldu. Yıldız Teknik Üniversitesi Bilirkişi Heyeti’ne göre, söz konusu belgelerin 2003’te yazılması imkansız, zira o metinler Calibri fontuyla yazılmış. Eh, Calibri’nin dünyada piyasaya sürülme tarihinin 2007 olduğunu düşünürseniz, durumun gayet acayip olduğu anlaşılıyor.

O konuda ehil kişi değilim ama Calibri üzerine bir araştırma yapabilirim. Yola böyle çıktım… Simon Garfield’ın yazdığı “Tam Benim Tipim” adlı kitabı bulunca da işim kolaylaştı. Kitap, matbaanın mucidi Guttenberg’in 16. yüzyılda ilk harf kalıbını dökmesinden Steve Jobs’un bilgisayarlarımızın fon menüsünü oluşturmaya karar verdiği ana kadar yazının ve fontların tüm hikayesi anlatıyordu. Helvetica neden tüm dünyayı istila etti? IKEA firmasının fontunu değiştirmesi İsveç’te nasıl büyük bir toplumsal kargaşaya sebep oldu? 1930’ların Art Deco’su Amy Winehouse’a çok yakışmasının sebebi nedir? Bir fontu bir ülkeye, bir dine, bir döneme, bir mesleğe ya da bir duyguya has kılan şey tam olarak nedir? Trajan’ı kötü film posterleri için vazgeçilmez kılan ne olabilir? Tüm zamanların en başarılı ve en başarısız fontları hangileri?

Hikayeleri okumak eğlenceliydi. Fakat mesela reklam kampanyasında Gotham adlı font kullanılmasaydı, Barrack Obama’nın ABD Başkanı seçilemeyeceğini öğrenince, meselenin sadece eğlenceden ibaret olmadığını kavradım. Zira Simon Garfield, mektuplarımızı hangi fontla yazdığımızın, bloglarımızda, kitaplarımızda yahut gazetelerimizde hangi fontları kullandığımızın, ürettiğimiz mamullerin ambalajları için hangi fontları seçtiğimizin hayati önem taşıdığından bahsediyordu.

Obama’yı başkan yapan Gotham fontuyla yazılmış olan kitabı okuyun. Dilerseniz Calibri ve diğer fontların şaşırtıcı hikayesini ayrıntılarıyla öğrenip bir parça eğlenmek için, dilerseniz işi biraz daha ciddiye alarak bundan sonra yazacağınız metinlerde hangi fontları tercih etmeniz gerektiğine karar vermek için. Sonunda reddedilmeyeceğiniz bir aşk mektubu yazmak yahut hayatınızın iş başvurusunda bulunmak için bu bilgiler inanın çok işinize yarayabilir.

Calibri’nin yaratıcısı Luc(as) de Groot

Hollandalı Luc(as) de Groot, çağdaş yazı tasarımının lider isimlerinden biri. Bu alana ilgisi çocukken başlamış. Lale yetiştirip satan babası, müşterileri için hazırladığı özel fiyat tekliflerini Golfball marka daktilosuyla Letraset Baskerville İtalic fontunu kullanarak yazarmış. Teklifler de pek etkileyici görünürmüş. Böylece De Groot fontların bir yazının ruhunu nasıl değiştirdiğini çok erken yaşta keşfetmiş. Kendi deyişiyle “ilk boktan” fontunu yarattığında, henüz 6 yaşındaymış. Bugün en sık kullanılan fontlardan çoğu onun imzasını taşıyor. Prezervatiflerde, tuvalet kağıtlarında, sabun ambalajlarında, Polonya’daki bir bankada ve Doğu Alman şehri Chemnitz’in büyük bölümünde onun yarattıı Thesis ailesi fontları kullanılıyor. Volkswagen, Audi ve Der Spiegel’in logo tasarımlarında da onun imzası var. Canı istediğinde, çılgın bazı fontlar da üretiyor. Dikenli tel örgülerden ibaret olan Jesus Loves You (İsa Sizi Seviyor) ya da baloncuklardan oluşan Nebulae gibi…

Yarattığı Calibri fontunun Türkiye’de önemli bir davanın seyrini değiştirebilecek kadar etkili olacağını büyük ihtimalle bilmiyor. Bilse de çok umursayacağını sanmıyorum. Söylediğine göre şu hayatta tek bir ideali var: İnsanlar arasında huzurlu ve sıcak bir iletişim kurmayı mümkün kılacak bir yazı karakteri yaratmak. “Yazının dostça bir havası olması hoşuma gidiyor. Yumuşak kavisleri olan, insancıl bir font insanların iletişimine yardım eder çünkü” diyor.

Calibri: Kitle iletişiminin çehresini değiştiren font

Luc(as) de Groot, yazı tarihinde bir dönemeç sayılan en önemli çalışmasına 2002’de başladı. Microsoft firması ona elektronik kitaplar ve daha da önemlisi Vista işletim sisteminin vazgeçilmez parçası olacak bir font sipariş etmişti. Ortaya deneme mahiyetinde Consolas çıktı. De Groot daha sonra neredeyse bütün kitle iletişiminin çehresini değiştirecek esas başyapıtını, Calibri’yi tasarladı. Büyük bir görsel etkiye sahip, yuvarlak, esnek, tırnaksız bir font olan Calibri, Miscrosoft’un 2007’de kullanmaya başladığı font oldu. Hem Word’de Times New Roman’ın yerini aldı, hem de Outlook, Powerpoint ve Excel için standart font haline geldi.

Gülenay Börekçi