Egoist Okur, Popüler Bakar’a karşı
Posted by gülenay börekçi on February 13, 2011 · 4 Comments
Arkadaşınız çok sevdiğiniz bir kitabı siz daha son sayfaya gelmemişken istese, verir misiniz? Ben vermem. Hem konu okumanın hazzı olunca, egoist olduğumu itiraf etmekten de hiç utanmam. Bu sitenin adı, başka sebeplerin yanı sıra, biraz da bu yüzden Egoist Okur. Kendi de bir “egoist okur” olan Toros Öztürk leziz yazısında okur egoizmini anlatıyor…
Egoist Okur, Popüler Bakar’a karşı
‘Bakar’ların çoğunlukta olduğu bir toplumda ‘okur’ olmak bir ayrıcalık mı yoksa marjinallik mi tanımlamak zor. “Okumanın hazzı”nı okurdan başkası pek tadamadığına göre ‘egoist’ terimini okur ile bağdaştırmak isabetli olmuş.
Etik anlamda ‘egoizm’ (Türkçe eşdeğeri bencillik bu kavramın tüm çağrışımlarını pek karşılamıyor) ‘başkalarına aldırmadan yalnızca kendini düşünme’ diye tanımlandığında okura uyuyor, başkalarını düşünerek okumak ‘malumatfuruş’lara özgü olsa gerek– üç beş anlamını sindiremediği lafı yamanmak istediği çevrelerde satıp mevkii edinme peşindedirler çünkü. Okuduklarını kendine saklamak okuduğunu sindirememekten kaynaklandığına göre egoist okur egoist konuşmacı ya da yazar değildir hiçbir zaman– tersine cömertliğiyle tanınır. Egoistçe okumayan edindiklerini cömertçe paylaşamaz, desek özdeyiş gibi olacak ama egoizmin psikolojideki anlamını düşünürsek (‘kendiniz için en iyi olduğuna inandıklarınıza aykırı davranmanız mümkün değildir’) tam da yerine oturuyor. Okumayı seviyorsanız kendiniz için en iyi olduğuna inancınız tam demektir. Birinin hatırına bundan vazgeçemezsiniz. Okumayı seviyorsanız, güzelliğine/yakışıklılığına kapıldığınız ‘biri’ size “Iyyyy! Nefret ederim okumaktan!” dese, ya da “Ayyy çok sıkılırım ben okumaktan… Ne öyle bir sürü uydurma şey için gözlerimi yoracağım…” gibi laflar etse, ‘okur egoizm’iniz o güzelliği sıfıra indiriverir, sıtkınız sıyrılır– tabir yerindeyse… ‘Aptal sarışın’ fıkraları boşuna çıkmış olmamalı! (Roland Barthes “Pleasure of Reading”)
Kullanımı 18. yüzyıl ortalarına dayanan bu terimin Rönesansla başlayan tarihsel birey (individual) olma sürecinin doruklarında kullanılmaya başlaması anlamlı. Bugün ‘birey’ terimi karşısında olumsuz anlam ve çağrışımları yüklenmiş ya da yüklenmek zorunda kalmış egoizm kavramına biraz haksızlık yapılmış gibi. Kendi çıkarları için başkalarını harcayan, başkalarına zarar veren ya da başkalarının omuzlarına basa basa istediğini elde edenler için (aslında bunlar için argoda çok terim var) kulanıldığından ‘birey’ terimini tercih eder olmuşuz zamanla. Delinin deliliğini serbestçe yaşamasına izin verildiğinde, akıllının hakikat ile kazanılabileceğini söyleyen Chānakya, ‘egoist’in de ancak saygı gösterildiğinde kazanılabileceğini belirttiğine göre, ‘egoist okur’un haz aldığı bu alışkanlığına saygı duyulmasını beklemesi asla -kötü anlamıyla- ‘bencillik’ değildir. (Chānakya, İ.Ö 350-283 İmparator Chandragupta’nın danışmanı. “An egoist can be won over by being respected, a crazy person can be won over by allowing him to behave in an insane manner and a wise person can be won over by truth.”) Aşk mevsimini insan doğasına ayar çeken bir egoizm karnavalı olarak niteleyen George Meredith³ de bu kavrama olumlu nitelikler atfediyor. (“The season of love is the carnival of egoism and it brings a touchstone to our natures.”) Okumayı öğrendikten ölünceye kadar kronik aşkcasına süren okuma tutkusu okuru “egoizm karnavalı”na çekiyorsa “doğasına ayar çekilen” ‘egoist okur’dan çekinmek şöyle dursun, yanından ayrılmayıp ağzından ya da kaleminden bal damlata damlata cömertçe paylaştığı binlerce büyük yazarın / insanın hayat tecrübelerini edinmek az şey midir…
www.egoistokur.com sitesindeki tüm ‘egoist okur’ların içten bir üslupla cömertçe paylaştığı ‘tecrübeler’den büyük tad alarak yararlandığım ve egoist okurluğumla gurur duymayı öğrettiği için bu mütevazi siteyi duyup gelen, gelecek olan, gelmeyi düşünen tüm egoist okurlara en derin “saygılar”ımı göstermeyi borç bilirim.
Sitenin kurucusu sevgili Gülenay Börekçi’yi candan kutlarım.
Toros Öztürk
Fotoğraf: Life
Bunlar da ilginizi çekebilir :
Egoist Okur’u ilgiyle okuduğumu söylemeliyim.Edebiyat dünyasında farklı ses, tarz ve soluklara ihtiyaç var olduğunu düşünüyorum ve bu yüzden çok daha fazla ilgi göreceğinden eminim. Çalışmalarınızda başarılar ve tebrik ederim.
Ben de çok teşekkür ederim. İnsan yaptığı işin boşa gitmediğini işitmek istiyor :)
Not: Egoist olmasa da yıllarca okuduğu için egoist olmayı bir suç gibi taşımış insanlar da var. Bu egoist olma hali biraz da bizim toplumumuzda okur yazar insanlara bir bakış açısı gibi. Ne diyelim egoist olacaksa okuyan insanlar olsun… İyi çalışmalar.
Bu özen gösterdiğim bir konu. ben egoist değilim, sitem de egoist değil, ama okurken sonuna kadar egoistiz. kendi tercihlerimizden, zevklerimizden feragat etmeyiz, okumaksa konu bunu sudan sebepler yüzünden ertelemeyiz.
Aslında benim söyleyeceklerim yerine daniel pennac’o okuyun daha iyi, o güzel anlatıyor:
http://egoistokur.com/egoist-okurdan-daniel-pennaca-tam-ve-gonulden-destek/