İyi ki doğdun Roald Dahl, sensiz dünya ne sıkıcı bir yer olurdu, bilemezsin…

13 Eylül, Norveç asıllı İngiliz yazar Roald Dahl’ın doğum günüydü. Elde olmayan sebeplerle kutlamakta geciktik biraz. İşte tutkulu Dahl hayranı Emine Çaykara’nın tüm Egoist Okur takipçilerine  hatırlatma mahiyetinde yazısı…

Roald Amca’ya sevgilerle: İyi ki doğdun Matilda!

İyi ki doğdun Roald Dahl, sensiz dünya ne sıkıcı bir yer olurdu, bilemezsin…

Onsuz olmaz… Elinize bir tane kitabını almışsanız bırakamazsınız… Muziptir, zeki, alaycı, yaratıcı, eğlenceli, sürprizlidir… En dünyamız olmayanı ve hatta küçücük bir alana hapsolmuşunu, örneğin diyelim ki bir savaş pilotunun uçağında geçen hikâyelerinde bile sizi bambaşka dünyalara götüren, tekrarsız ve şaşırtıcı bulutlarda gezdiren, sonra mesela Lizst’i bir kedinin ruhunda yaşatacak ve sizi buna inandıracak kadar usta bir anlatıcıdır. Küçüklere yazdıklarında büyükleri de yakalayan, kara mizahıyla güldüren ve en sıradan dünyaları bile sıra dışına çevirebilen bir ustadır. Hayat da zaten günlük tekrarlarla ne kadar sıradan olursa olsun yüzlerce eğlence/hüzün/ayrıntı kutusu barındırmaz mı? İşte o sıradanlığı tersine çevirir şaşırtırken ıskaladığınızı görün ve eğlenin, der ya da yaşanılan bütün hüzne insanı katın ve pencereleri sonsuza kadar açın, der, oradan sahici olan ne varsa girer çünkü. Her ne yazarsa yazsın sanki elinizden tutup o büyülü dünyada gezdiriyormuş hissi verir. Daha ne olsun!

Bir yazarın bütün kitaplarını sevmek kalp çarpıntısı yaratır, beklersiniz, hele hiçbirinde hayal kırıklığı yaşamamışsanız o artık biraz da sihirli kahramanınız, sizin bir parçanız gibidir. Roald Dahl, Norveç kökenli bir yazar. Ailesi İngiltere’ye göç ettikten sonra 13 eylül 1916’da doğuyor. Roald… Adı, Norveç’in gururu, kutup kaşifi Roald Amundsen’den… Küçükken aile içinde hep Norveççe konuşuluyor ve hemen tüm tatiller annesinin ailesinin yanında Norveç’te geçiyor.

Aslında çocukluğu travmalarla, hastalıklarla dolu; üç yaşındayken 7 yaşındaki kız kardeşi apandistten ölüyor, birkaç hafta sonda babası antarktik sularında balık avına gitmişken zatürreeden gidiyor, aslına bakarsanız gördüğü iyi eğitime karşın sınıfa ölü fare bile koyup korkutan bir çocuk; sonradan kitaplarında okuyacağımız muzır, muzip, zeki ve şaşırtıcı kahramanlar o zamanlardan hayal dünyasında dolaşıyor. Reptun’da okurken Cadbury çikolata firması tadılsın diye yeni çikolatalarını okula yolluyor ve o sonra Charlie’nin Çikolata Fabrikası’yla o günlerde düşlediklerini yazıyor ama çok sonraları… Okul hayatı bitince Shell firması için Afrika’da çalışmaya başlıyor. Pek çok kent görüyor. 30 yıl süren oyuncu Patricia Neal ile evliliğinden 5 çocuğu oluyor ama hem güzel hem hastalıklarla hem de bir çocuğunun kaybıyla geçen yıllar bunlar. Eşinin omurilik rahatsızlığı sonrası ona tekrardan yürümeyi ve konuşmayı öğretiyor, daha sonra hikâyeleri ‘The Patricia Neal Story’ ismiyle film oluyor ve Glenda Jackson ile Dirk Bogarde ikiliyi canlandırıyor. 1983’te eşinden ayrılıp tekrardan evleniyor.

II. Dünya Savaşı sırasında RAF savaş uçaklarında pilotluk yapan ve başından yaralanıp ordudan ayrılınca kendini tamamen yazmaya veren Dahl’ın ilk kitabının yayın tarihi 1942. İlk çocuk kitabı ise Walt Disney için yazdığı sonradan meşhur olan Gremlinliler. 1943’te yazıyor hikâyeyi ve o güne dek yapılmamış ilk uzun animasyon filmlerinden olacakken stüdyo karakterlere ilişkin haklardan ötürü anlaşmazlığa düşüp çekimi kenara bırakıyor. 1990’da 74 yaşında hayattan ayrılana kadar yazmayı sürdürüyor.

Kitaplarına genelde Quintin Blake’in inanılmaz güzel çizimleri eşlik ediyor ve hikâyelerini tamamlıyor. Türkçede Can Yayınları’ndan çıkan kitapları Celal Üster’den Tomris Uyar’a, Rosa Hakmen’den Gönül Çapan’a, Cem Akaş’a Ayşe Gül Güre’ye, Cüneyt Akalın’a yetkin kişilerin eli değmiş harika çeviriler. Kendinizi yabancı bir ülkenin yazarının yabancı kahramanlarını okuyor hissi vermeyen yanları var, ki çeviri kokan çocuk hikâyelerinin yanında gerçekten lokum tadında hepsi. Dev Şeftali, Bay ve Bayan Kıl, Matilda (filme de çekildi), Kaplumbağa, Dünya Şampiyonu Danny favori çocuk kitaplarım. Amcam Oswald, Öptüm Seni, Kancık büyüklere yazdığı erotik diye de tanımlanabilecek muhteşem kitaplar. Benden Bu Kadar da işte o bahsettiğim farklı bir savaş pilotunun dünyasından yansıyanlar… Bütün kitaplarını okuyun, derim, çocuklarınıza da okutun. İyi ki doğmuşsun Roald Dahl… Sen olmasaydın dünya ne kadar sıkıcı olurdu tahmin edemezsin…

Emine Çaykara