“Teoman’ın Nobel kazanma ihtimali Elif Şafak’tan daha fazla”

Mehmet Hakan Kekeç, diğer işlerinin yanında kitap yazıları da yazıyor. Dylan’ın Nobel’ini de yazdı. Açıkçası onunla aynı şekilde düşünmüyoruz, öyle olması da gerekmiyor. İkimiz de Nobel’i sınırsız ciddiye alanlardan değiliz. Milan Kundera konusundaysa, aynı fikirdeyiz. Gerisi tartışılabilecek, ayrıca anlaşmamızı gerektirmeyen ayrıntılar…

“Şair, romancı, öykü yazarı, oyun yazarı derken şimdi de şarkı sözü yazarı… Artık Teoman’ın Nobel kazanma ihtimali Ahmet Altan ve Elif Şafak’dan daha fazla…” cümlesine çok güldüm. Ama ona da itirazım yok, alacaksa Teoman alsın!

“Artık Teoman’ın Nobel Edebiyat Ödülü kazanma ihtimali Elif Şafak’tan daha fazla”

2016 Nobel Edebiyat Ödülü ABD’li müzisyen Bob Dylan’a verildi. Bu ödüle geçen sene de Belaruslu gazeteci Svetlana Aleksiyeviç layık görülmüştü. Kim bilir seneye hangi meslek dalından birini seçecekler? Sonuca şaşırsak da Bob Dylan’ı hepimiz tanıyoruz: İsveç Nobel Akademisi’ne göre, ABD’li müzisyen bu büyük ödülü, “Amerikan müzik geleneğinde yeni bir şiirsel ifade yarattığı için” kazanmış. Tamam, inandık… Ama acaba 2015 Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Svetlana Aleksiyeviç de necidir? Bu ödülü nasıl olmuş da kazanmıştır? Kitapları nerededir?

Bu sene ödül açıklandıktan sonra İsveç Nobel Akademisi Daimi Sekreteri Sara Danius’a şu sorulmuş: “Bob Dylan ödülü gerçekten hak etti mi?” Aklın yolu bir, güzel soru. Benim fikrimi alacak olursanız Çek yazar Milan Kundera hayattayken kimse bu ödülü ondan daha fazla hak etmiyor. Tabii benim fikirlerime pek itibar etmeyen Danius’un cevabı ters köşe: “Bob Dylan, İngiliz yazın geleneğinin büyük bir ozanı… 54 yıldır sürekli kendini yenileyerek, bugüne kadar çok sayıda orijinal eser ortaya koydu.” Olsun, ikna edici değil.

Bir soru daha: “Dylan geleneksel anlamda bir edebiyat eseri, roman veya şiir üretmedi. Ona bu ödülün verilmesi, Nobel’in ufkunu genişlettiği anlamına mı geliyor?” Bakın, iyi bir soru daha… Şair, romancı, öykü yazarı, oyun yazarı derken şimdi de şarkı sözü yazarı… Eğer öyleyse, artık Teoman’ın Nobel kazanma ihtimali Ahmet Altan ve Elif Şafak’dan daha fazla… Danius’un cevabına bakalım: “Öyle görünebilir. Ama aslında değil. Eğer edebiyat tarihinde geçmişe geri dönersek, 2500 yıl önce Homeros ve Safo’nun da dinlenmek ve enstrümanlarla sahnelenmek üzere ebedi eserler ortaya koyduğunu görürüz. Bugün hala Homeros ve Safo’yu okuyoruz ve dinliyoruz. Bob Dylan’da olduğu gibi.” Evet, biraz daha ikna edici.

Şarkı sözü ve şiir bir midir?

Bob Dylan ismini duyduktan sonra Hint asıllı İngiliz yazar Salman Rüşdi sosyal medya hesabı üzerinden şöyle bir şey yazmış, zaten hiçbir fırsatı kaçırmaz, her şey hakkında her şeyi yazar: “Orpheus’tan Faiz’e, şarkı ve şiir birbiriyle bağlantılıdır. Dylan, ozanlık geleneğinin parlak bir mirasçısıdır. Harika bir tercih.” Elif Şafak org derslerine başlasın… ABD’li müzisyen Joan Baez de (kendisi Bob Dylan’ın eski sevgililerindendir) Rüşdi gibi düşünüyor: Baez, Facebook hesabıdan yaptığı açıklamada, “Bu asi, münzevi ve kestirilemez sanatçı (sanki biraz eski sevgiliye sitem var burada), bu en yüksek edebiyat ödülü için en doğru kişi” dedi. Tamam, işte nihayetinde Bob Dylan, bir yerde oluru var. Seveni çok. Şarkıları iyi. Zorlarsanız sözler de enteresan. E peki Svetlana Aleksiyeviç kim? Ben hala oradayım. Ya Sully Prudhomme?

Prudhomme Vakası

Sully Prudhomme dedim, anlatayım: Prudhomme, Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan ilk isim (1901). Fransız şair ve deneme yazarı. Adını hatırlayan var mı? Belki şu an birkaç Fransız biliyordur ismini… Peki ya Tolstoy? Evet, Savaş ve Barış. Aynen. Rus yazar… Prudhomme’un ödüle -herkes Tolstoy ismini beklerken- layık görüldüğünü biliyor muydunuz? Eh, Nobel Edebiyat Ödülü vermek biraz böyle bir iş: Herkesi memnun edebilmek ve geleceği tam kestirebilmek mümkün değil. Akademi üyelerinden Horace Engdahl’a sorulmuştu, ‘Japon yazar Haruki Murakami hayranları size kızgın, ne diyorsunuz?’ diye. Engdahl, ‘Herkesi memnun edemeyiz’ şeklinde bir yanıt vermişti. Bu arada Haruki Murakami’nin trajedisi bir başka yazı konusu.

Geçmişte bu prestijli ödülü kazanamamış büyük yazarlar arasında Tolstoy dışında James Joyce, Virginia Woolf, Mark Twain, Çehov, Proust, Zola, Scott Fitzgerald, Borges, Nabokov, Bertolt Brecht, Joseph Conrad, Julio Cortazar, Aldous Huxley, Kazancakis, D. H. Lawrence, Yukio Mishima, Robert Musil ve J.D. Salinger gibi isimler yer alıyor. Tolstoy o dönemde, Sully Prudhomme’un ödülü kazandığı 1901’de, Rus Ortodoks Kilisesi tarafından aforoz edilmişti. Akademi, Kilise’yi karşısına almak istememiş olmalı. Biraz denge işleri yani. Şimdi sırf iyi yazar diye Allah’ın bir anarşistine ödül falan vermemek lazım (Boris Pasternak ve Aleksandr Sojenitsin de muhalif oldukları için kazanmışlardı, işler yıllar içerisinde değişebiliyor). Eh, kim bilir diğerleri neden kazanamadı?

Şu an ödüllendirilmeyi bekleyen isimler ise şunlar: Malum, Haruki Murakami, ABD’li yazarlar Philip Roth ve Joyce Carol Oates, Çek Milan Kundera, Suriyeli şair Adonis (Enis Batur’a artık ödül beklemediğini söylemişti), İspanyol Javier Marias, Koku’nun ve Güvercin’in yazarı Patrick Süskind (bu ismi ben ekledim), Orbitor ile dikkat çeken Rumen genç yazar Mircea Cartarescu, Kenyalı Ngugi wa Thiong’o, İsrailli Amos Oz ve Macar Peter Nadas. Önceki sene gazeteci, bu sene müzisyen… Sanırım daha çok bekleyecekler. Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanmak için yanlış meslek seçmişler.

‘Sistem’ yaşlı hippileri ödüllendiriyor.

Bob Dylan’ın adı Beat Kuşağı’nın yazarlarıyla anılır. Asi biliriz. Charles Bukowski’nin ‘Banka soyuyorlar ama toplumda iyi bir yere gelmek için ders de çalışıyorlar’ dediği çiçek çocukların idollerinden biri. Ama 2012’de ise ABD Başkanı Barack Obama tarafından Özgürlük Madalyası ile ödüllendirildi. Zaten 2008 başkanlık seçimlerinde Barack Obama’yı desteklemişti. 2012’de madalya alanlardan biri de geçen haftalarda ölen Simon Peres’di. İskoç yazar Irvine Welsh Dylan’ın Nobel’ini duyunca “Bir Dylan hayranıyım ama bu, yaşlı hippileri mutlu etmek için verilen bir ödül” yorumunu yapmış.

Mehmet Hakan Kekeç