Egoist okur

Shakespeare hakkında bilmek istediğiniz her şey

Üniversitede upuzun iki yılımı hem de Akşit Göktürk gibi mükemmel bir hocayla çalışarak Shakespeare’e verdiğim halde, her seferinde dünyanın bu en büyük şairi ve oyun yazarı hakkında yeni şeyler öğrenebildiğimi fark ederek şaşırıyorum. O yüzden Alfa Yayınları etiketiyle çıkan “Shakespeare Kitabı”nı görür görmez atlayıp sayfalarını karıştırmaya başladım; içindeki fotoğraflara baktım, şurasını burasını okudum ve “Tamam” dedim, “Bu, benim kütüphaneme yakışır…”

7 farklı SHAKESPEARE

Shakespeare hakkında bilmek istediğiniz her şey

Elimdeki çok tatlı kitapta Shakespeare’le ilgili aklınıza gelebilecek her şeyden biraz var. Tabii Shakespeare söz konusu olduğunda insan “biraz”la yetinemiyor ve hep daha derinlere dalmak istiyor, o ayrı. Ama işte buradaki yazılar, anlatılmış mini oyun özetleri, karakter analizleri, yorumlar, alıntılar, illüstrasyonlar, infografikler ve saymakla bitmeyecek daha bir yığın küçük ayrıntı öyle titizlikle seçilmiş ki kapağını her açtığınızda yeni bir şey keşfedebiliyorsunuz. Bitirdiğinizdeki istikametinizse, emin olun, doğruca kitapçı oluyor, daha doğrusu Shakespeare’in soneleri, oyunları ve pek az kişinin bildiği uzun şiirleri…

“Shakespeare Kitabı”, şairin neredeyse esrarengiz bir biçimde ortaya çıkarak ilk metinleriyle Londra sahnelerini sarsmasıyla başlıyor. (Burada bir yeri var mı bilmiyorum ama gençliğinde ona “shakescene/sahnesarsan” diye bir mahlas bile takılmış. Kitapta, meslektaşları ve rakiplerinden, bir de tabii Shakespeare’in gerçek kimliğine dair rivayet ve dedikodulardan da bolca söz ediliyor. (Bu kısımlarda kendinizi, 16. yüzyılda geçen bir “Görevimiz Tehlike” parodisinin içinde hissedebilirsiniz.) Ardından evliliği, çoluk çocuk sahibi oluşu ve bir aile babası olmayı seçerek sahneleri terk edişine kadar geçen süre içindeki özel hayatı geliyor… İlk oyunlarını bugün için sefih sayılacak eğlence yerlerinde sahnelemesi, oyunlarındaki kadın rollerini dönemin yasaları gereği mecburen erkekler oynadığı için sürekli olarak kadın karakterlerinin erkek kılığına girmesini gerektirecek hikayeler yazması gibi enteresan detaylar da var.

Özetle sırf benim kütüphaneme değil, sizinkine de yakışır… Bir eleştirmen, “Shakespeare’in eserlerine âşık olmak için şahane fırsat” diye yazmış, katılıyorum.

Shakespeare neden büyük?

Shakespeare’in “büyük” olduğunu söyleyenlere hiçbirimiz itiraz etmeyiz ama “Onu büyük yapan şey nedir?” diye sorulsa verecek bir cevabımız olmayabilir. O yüzden bu kitaptaki bilgiler yüzeysel bile olsa çok önemli. Neticede buluşları sayesinde sadece metinlerde değil oyunculukta, oyun müziklerinde ve özel efektlerde de “devrim” sayılacak işler başarmış bir sanatçıdan söz ediyoruz.

♥ Dili kullanım biçimi benzersiz. Çift anlamlı cümleler, akla hayale gelmeyecek metaforlar, sahnede bir müzikal izlediğinizi düşündürecek cümle yapıları, hemen her kültürde bir karşılığı olan hikâyeler ve keskin, hatasız kurgular…

♥ Psikolojik derinliği olan karmaşık karakterler yarattı. Bu yüzden Hamlet denince aklımıza kararsızlık, Othello denince kıskançlık, Macbeth denince hırs geliyor… Herhangi bir oyununda iki dakika görünen minör karakterler bile eşsiz. (Bunlardan bazıları sonradan önemli eserlere ilham verdiler. Hamlet’in iki çılgın çocukluk arkadaşının, “Rosencrantz and Guildenstern Are Dead” isimli oyunun ve filmin esas kahramanları olması gibi.)

♥ Kesinlikle “oyuncu dostu” bir yazardı. Al Pacino’dan Michelle Pfeiffer’a, Kevin Spacey’den Tim Roth’a birçok oyuncu en iyi performansını onun eserlerinde sergiledi.

♥ Her türde ürün verebildi. İyi bilinen trajedi ve komedilerinin dışında tutkulu yahut romantik aşk hikayeleri, polisiyeleri hatta felsefi metinleri var. Hep başucumda duran sonelerini ise konuşmayalım bile.

♥ O kadar büyük bir söz ustasıydı ki seyircisini herhangi bir fikre ikna etmesi zor olmuyordu. Ayrıca sadece edebiyat ve felsefe alanlarında değil, tıptan kimyaya neredeyse bütün disiplinlerde engin bilgi sahibiydi. Söylememe gerek var mı biliyorum ama simyadan falan da anlıyordu. En önemli özelliklerinden biri de, günlük hayatın küçük ayrıntılarını işlerken bile cilt cilt felsefe kitabından daha fazla söz söylemesiydi.

Kitapta nelerden bahsediliyor? 

Stanley Wells, John Farndon, Anjna Chouan, Jane Kingsley-Smith, Gillian Day ve Nick Walton’dan oluşan uzman ekibin hazırladığı kitap, üç ana bölümden oluşuyor. Ara bölümlerse Shakespeare eserlerinden seçilmiş cümleler aslında. Şöyle ki…

Serbest yazar (1589-1594)

Aşkta kim saygı duyar dosta? (Veronalı İki Soylu Delikanlı) Artık hırçın kızı nasıl yola getirebileceğimi biliyorum (Hırçın Kız) Liderleri olmadığında halk tabakası kızgın bir arı kovanı gibi etrafa yayılır (VI. Henry) Gülümseyebilirim ve gülümserken cinayet işleyebilirim. (VI. Henry) Bugün bu arbede… Kırmızı gül ve beyaz arasında, binlerce canı ölüme ve ölümcül geceye gönderecek. (VI. Henry) İşte orada duruyor ikisi de, bu turtanın içinde pişirilmiş halde (Titus Andronicus) Muhteşem yaz mevsimini York’un bu oğlu getirdi (III. Richard) Ölmek de yaşamak kadar olağan (III. Edward) Hangi hata gözlerimizi ve kulaklarımızı yanıldır? (Yanlışlıklar Komedyası) Avlanmayı severdi ama alaya alırdı aşkın peşine düşmeyi (Venüs ve Adonis) Kim ister bir anlık neşeyi, bir hafta acı çekecekse sonrasında (Lucretia’ya Tecavüz)

Başmabeyincinin adamı (1594-1603)

Aşkı merhametten kim ayırabilir? (Aşkın Emeği Boşuna) Düşüyorum parıldayan Phaethon gibi daha da aşağılara (II. Richard) Bir çift talihsiz âşık (Romeo ve Juliet) Gerçek aşkın yolu engebesiz değildir hiçbir zaman (Bir Yaz Gecesi Rüyası) Kan üstünde sağlam temel olmaz (Kral John’un Ölümü) Bize iğne batırırsanız kanımız akmaz mı? (Venedik Taciri) Onur sadece armalı bir kalkandır (IV. Henry) Kadınlar şen oldukları kadar dürüst de olabilirler (Windsor’un Şen Kadınları) Gece yarısı çanların sesini duyduk (IV. Henry) Bütün savaşım seninle sahte gürültü (Kuru Gürültü) Bir kez daha surlara sevgili dostlar, bir kez daha (V. Henry) İnsanların gidişatında med cezirler vardır, tufan olduğunda servete götüren onları (Julius Caesar) Dünya bir sahnedir ve tüm erkekler ve kadınlar sadece birer oyuncu (Nasıl Hoşunuza Giderse) Acımasız talihin fırlattığı taşlar ve oklar (Hamlet) Gençlik gelip geçicidir (On İkinci Gece) Savaş ve şehvet herkese yıkım getirir (Troilus ve Cressida) Krallarla bile değişmem yerimi (Shakespeare’in soneleri) Yanağında korlaşan o sahte ateş (Âşığın sitemi) Doğruluk ve güzelliğin külleri (Zümrüdüanka ile Kumru) İnsanlar aç balıklar gibi beslenir birbirleriyle (Sir Thomas More)

Kralın adamı (1603-1613)

Geçici bir yetki kuşanan o kibirli adam (Kısasa Kısas) Kıskançlığa karşı dikkatli olun lordum, o yeşil gözlü bir canavardır (Othello) Başkalarının günahlarının kurbanı olan bir günahkar… (Kral Lear) Bir uçtan diğerine savruldun, ortasını hiç bulamadan (Atinalı Timon) Kan kanı getirir (Macbeth) Ne yaşlılık soldurabilir onu ne de zaman eksiltebilir onun sonsuz cazibesini (Antonius ve Kleopatra) Hayatımızda iyi ve kötü bir aradadır (Yeter ki Sonu İyi Bitsin) Bu dünya benim için sonsuz bir fırtına, beni dostlarımdan ayıran (Pericles) Kent denilen, halk değil de nedir? (Coriolanus) Sen ölmekte olan şeyleri gördün, bense doğmakta olanları (Kış Masalı) Orada meyve gibi asılı dur, ruh eşim olan ağaç ölene kadar (Cymbeline) Bizler rüyalardan ibaretiz (Fırtına) Elveda tüm ihtişamım, elveda (VIII. Henry) Birbirini bizden daha çok seven çıkmış mıdır, Arcite? (İki Soylu Akraba)

Gülenay Börekçi

Shakespeare hakkında üç kitap daha

İNCELEME Shakespeare, Terry Eagleton

Edebiyat kuramı üzerine yazdıklarıyla tanıdığımız Terry Eagleton, “Shakespeare” adlı kitabında bu kez ölümsüz oyun yazarının eserlerini inceliyor. Marksizm’den psikanalize, feminizmden göstergebilime çok geniş bir kuramsal yelpazeye dayanan arka planıyla Terry Eagleton’ın Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi’nden çıkan Shakespeare incelemesi, hem tiyatrocular hem de edebiyat kuramlarıyla ilgilenenler için önemli bir başvuru kaynağı niteliğinde.

ELEŞTİRİ Shakespeare ve Hamlet

Mîna Urgan’ın Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan “Shakespeare ve Hamlet” kitabı Shakespeare’in yaşam öyküsünün yanı sıra soneleri ve bütün oyunları, özellikle de “Hamlet” üzerine ayrıntılı bir edebiyat eleştirisi içeriyor. Yazarın “Bir Dinozorun Anıları” ve “Bir Dinozorun Gezileri” adlı eserlerini okuduysanız Orhan Pamuk’a hak vereceksiniz. Zira Pamuk, “Mîna Urgan’ın sesi, çok iyi bildiği bir konuda çok iyi bildiği bir iki yakınıyla rahat rahat konuşan birinin sesidir” diyor.

SÖZLÜK Shakespeare Sözlüğü

Shakespeare’in yüzyıllar önce yazdığı oyunlar günümüzde de ilgi görmeye devam ediyor. Eğitimciliğinin yanı sıra ülkemizin önemli tiyatro insanlarından biri olan Prof. Dr. Özdemir Nutku, İş Kültür Yayınları’ndan çıkan “Shakespeare Sözlüğü” için bu büyük oyun yazarı ve şairin bütün oyunlarını ve şiirlerini taramış, 20.000’e yakın sözcüğün Türkçe karşılıklarını örneklerle vermiş. Nutku’nun “Shakespeare Sözlüğü” halen bu alandaki en kapsamlı sözlük.

***

Subscribe
Notify of

0 Comments
oldest
newest most voted
Inline Feedbacks
View all comments